21 sierpnia 1933 roku
Szef Departamentu Technicznego Ministerstwa
Spraw Wojskowych podjął decyzję o przebudowie
samochodu pancernego wzór 28 na pojazd o
napędzie kołowym. Pracę tę zlecono Biuru
Konstrukcyjnemu Wojskowego Instytutu Badań
Inżynierii, po pewnym czasie przemianowanemu na
Biuro Badań Technicznych Dowództwa Broni
Pancernych. W czasie
przebudowy używano części z samochodów
ciężarowych Polski Fiat 621 L. Modernizacja
odbywała się stopniowo, przy wykorzystaniu
różnych odmian typowych zespołów części. W
wyniku tego powstały trzy odmiany samochodu
pancernego noszące nazwy: wz. 34, wz. 34-I, wz.
34-II. Budowa. Samochody Pancerne wz. 34 we wrześniu 1939
r. Dane taktyczno-techniczne samochodu
pancernego wz. 34. Ciężar: wz. 34 i wz. 34-I - 2,1 t (2,2 z
działkiem); wz. 34-II - 2,2 t.
Projekt przebudowy zakończono na
początku 1934 roku, a 30 marca zademonstrowano
pierwszy przebudowany samochód. 9 kwietnia
samochód rozpoczął próby na terenie Puszczy
Kampinoskiej. W rezultacie stwierdzono
konieczność zastosowania specjalnych gąsienic
przeciwślizgowych na tylnych kołach w czasie
jazdy po terenach piaszczystych piaszczystych
błotnistych.
Do listopada trwały jeszcze
prace przy zmianach konstrukcyjnych - pod koniec
miesiąca wszystkie wozy doświadczalne wraz z
całą dokumentacją techniczną przekazano do
Kierownictwa Zaopatrzenia Broni Pancernych.
Samochód został przyjęty do uzbrojenia pod nazwą
"samochód pancerny wz. 34", a przebudowa
pozostałych pojazdów miała się odbywać w
poszczególnych jednostkach, na wzór
dostarczonego modelu.
W samochodzie wz. 34 w porównaniu z
samochodem pancernym wz. 28 zmieniono jedynie
tylny most, zastępując go mostem typu Polski
Fiat 614.
W samochodzie wz. 34-I oprócz
zmiany mostu zmieniono też silnik - zastosowano
silnik Polski Fiat 108, pochodzący z samochodu
osobowego Polski Fiat 508.
W samochodzie wz.
34-II - model ten powstał w najliczniejszej
liczbie egzemplarzy, zastosowano części
pochodzące z typowych samochodów osobowych i
ciężarowych powstałych w czasie
modernizacji. Zastosowano silnik Polski Fiat
108-III o mocy 25 KM, tylny most zamieniono na
model Polski Fiat 618 o wzmocnionej i ulepszonej
konstrukcji. Zastosowano też nową skrzynię
biegów, instalację elektryczną i hamulce
hydrauliczne.
Samochody pancerne zostały
uzbrojone w 1 km 7,92 mm Hotchkiss wz. 25 lub w
armatę czołgową kal. 37 mm wz. 1918.
W
latach 1934-1937 przebudowano praktycznie
wszystkie posiadane samochody pancerne wz. 28 na
model wz. 34 - razem było to około 90 pojazdów.
Głównym elementem
samochodu była rama, na której montowano silnik,
zespół przeniesienia napędu, zespoły podwozia
oraz całe nadwozie. Auto posiadało napęd na koła
tylne, hamowanie pojazdu odbywało się przy
pomocy 2 hamulców, przy czym poszczególne
rodzaje samochodów różniły się rozwiązaniami
tego urządzenia.
W samochodzie wz. 34 główny
hamulec mechaniczny uruchamiany pedałem nożnym
działał na bęben umieszczony na wale napędowym,
ręczny działał na bębny tylnych kół.
W
samochodzie wz. 34-II zastosowano znacznie nowsze
hamulce hydrauliczne działały na bębny tylnych
kół, zaś hamulec ręczny był połączony z bębnem
umieszczonym na wale napędowym.
Najnowocześniejszy silnik znajdujący się w
wz. 34-II był silnikiem gaźnikowym 4 suwowym
surowym pojemności 995 cm3 chłodzonym cieczą.
Wz. 34 posiadał 4-biegową skrzynię biegów o
zsynchronizowanym 3 i 4 biegu.
Kadłub
wykonany był z płyt stalowych, walcowanych i
utwardzanych powierzchniowo. Płyty łączono przy
pomocy kątowników i nitów lub śrub. Cały kadłub
ustawiony był na ramie i przymocowany do niej. W
płytach kadłuba umieszczono kilka otworów
zamykanych płytami na zawiasach. Na lewej
bocznej płycie umieszczono właz dla kierowcy, w
pokrywie włazu umieszczono szczelinę
obserwacyjną. Cztery podobne szczeliny
umieszczono w płycie skośnej przed kierowcą. Z
tyłu samochodu znajdowało się wejście dla
dowódcy będącego jednocześnie strzelcem.
Na
ścianach bocznych przedziału bojowego
umieszczono ramy na skrzynki z amunicją do
karabinu maszynowego lub półki na naboje do
armaty. W przedziale bojowym umieszczona była
też bateria akumulatorów. Tutaj przechowywano
też płachtę brezentową do okrywania pojazdu oraz
gaśnicę i pompę do pompowania
kół.
Ciekawostką był całkowity brak
opancerzenia od spodu - w przedziale bojowym
podłoga składała się z drewnianych desek
ułożonych bezpośrednio na ramie.
Nad
przedziałem bojowym na łożysku kulowym
umieszczona była wieża z zamontowanym
uzbrojeniem. W ścianach wieży znajdowały się dwa
otwory obserwacyjne zamykane pokrywami ze
szczelinami obserwacyjnymi.
W przedniej
ścianie wieży zamocowane było jarzmo dla broni -
dla km jarzmo kuliste (takie samo jak w TK/TKS),
natomiast natomiast wozach uzbrojonych w armatę
zastosowano jarzmo prostokątne konstrukcji
francuskiej typu Puteaux, używane w czołgach
Renault FT.
Na zewnątrz kadłuba umocowano
koło zapasowe, łopaty i kilofy, stalowe liny
oraz łańcuchy przeciwpoślizgowe. Zamiast nich
stosowano również ostrogi gąsienicowe zakładane
na tylne bliźniacze koła i przewożone na tylnych
błotnikach.
W skład szwadronu wchodziło 7
samochodów pancernych - samochód dowódcy plus
dwa plutony po trzy wozy (jeden z działkiem 37
mm i dwa z karabinami maszynowymi). W sumie stan
szwadronu wynosił 45 żołnierzy (3 oficerów, 14
podoficerów i 28 szeregowców), siedem samochodów
pancernych, trzy samochody ciężarowe, jeden
samochód osobowy z radiostacją, pięć motocykli,
cysterna z paliwem, oraz kuchnia polowa.
W
czasie mobilizacji, w sierpniu 1939 roku
sformowano 10 szwadronów wyposażonych w
samochody pancerne wz. 34.
Były to
następujące pododdziały:
- szwadron dla 21
dywizjonu pancernego Wołyńskiej Brygady
Kawalerii armii "Łódź", zmobilizowany przez 12
batalion pancerny w Łucku;
- szwadron dla 31
dywizjonu pancernego Suwalskiej Brygady
Kawalerii SGO "Narew", zmobilizowany przez 7
batalion pancerny w Grodnie;
- szwadron dla
32 dywizjonu pancernego Podlaskiej Brygady
Kawalerii SGO "Narew", zmobilizowany przez 7
batalion pancerny w Grodnie;
- szwadron dla
33 dywizjonu pancernego Wileńskiej Brygady
Kawalerii armii "Prusy", zmobilizowany przez 7
batalion pancerny w Grodnie;
- szwadron dla
51 dywizjonu pancernego Krakowskiej Brygady
Kawalerii armii "Kraków", zmobilizowany przez 5
batalion pancerny w Krakowie;
- szwadron dla
61 dywizjonu pancernego Kresowej Brygady
Kawalerii, zmobilizowany przez 6 batalion
pancerny we Lwowie;
- szwadron dla 62
dywizjonu pancernego Podolskiej Brygady
Kawalerii, zmobilizowany przez 6 batalion
pancerny we Lwowie;
- szwadron dla 71
dywizjonu pancernego Wielkopolskiej Brygady
Kawalerii, zmobilizowany przez 1 batalion
pancerny w Poznaniu;
- szwadron dla 81
dywizjonu pancernego Pomorskiej Brygady
Kawalerii, zmobilizowany przez 8 batalion
pancerny w Bydgoszczy;
- szwadron dla 91
dywizjonu pancernego Nowogródzkiej Brygady
Kawalerii zmobilizowany przez 4 batalion
pancerny w Brześciu.
Niestety w chwili
wybuchu wojny samochody pancerne były pojazdami
przestarzałymi i mocno wyeksploatowanymi. W
momencie zarządzenia mobilizacji większość
sprzętu wchodziła w skład jednostek ćwiczebnych
biorących udział w letnich manewrach. Sporo z
nich po manewrach było uszkodzonych,
uszkodzonych uszkodzonych powodu braku części
zamiennych nie mogły być dobrze
wyremontowane.
Z powodu zastosowania tylko
tylnego napędu kół i średnich właściwości
trakcyjnych pojazdy były w dużym stopniu
przywiązane do dróg, a pokonanie bezdroży i
płytkich rzeczek lub piaszczystych odcinków
polnych powodowało wiele komplikacji i
unieruchamiało całe pododdziały. Uzbrojenie
również mocno ograniczało ich zastosowanie w
walce - przestarzałe działo o niskiej prędkości
początkowej nie przebijało grubszych płyt
pancernych, dodatkowo działo miało bardzo mały
zasięg.
W pierwszych dniach września
samochody pancerne wz. 34 brały udział głównie w
rozpoznaniu. Zdarzały się pojedyncze epizody w
których załogi działając z zaskoczenia odnosiły
sukces w starciach z Niemcami, np. 3 września
pod Słupią.
Niestety sprzęt wykruszał się
bardzo szybko - uszkodzony, ugrzęzły lub
zatrzymany z powodu braku paliwa, niszczony był
przez własne załogi. Do końca walk dotrwały
pojedyncze egzemplarze, które także zostały
zniszczone z chwilą kapitulacji.
Załoga: 2
osoby.
Uzbrojenie: 1 armata 37 mm Puteraux SA
1918 (96-100 naboi) lub 1 km 7,92 mm Hotchkiss
wz.25 (2 000 naboi).
Prędkość max: wz. 34 i 34-I
- 55 km/h; wz. 34-II - 50 km/h
Zasięg: 150 km
po drodze, 130 w terenie.
Silnik: Samochód
wz. 34 - silnik gaźnikowy 4 suwowy Citroen B-14,
moc 20 KM;
Samochód wz. 34-I - silnik
gaźnikowy 4 suwowy Polski Fiat 108, moc 23
KM;
Samochód wz. 34-II - silnik gaźnikowy 4
suwowy Polski Fiat 108-III, moc 25
KM.
Zbiornik paliwa: wz. 34 - 55 l.; wz. 34-II
- 40 l.
Układ napędowy: sprzęgło główne -
suche, jednotarczowe; Samochód wz. 34 - skrzynia
przekładniowa mechaniczna z reduktorem - 6 biegi
do przodu, 2 do tyłu; Samochód wz. 34-II -
skrzynia przekładniowa mechaniczna - 4 biegi do
przodu, 1 do tyłu.
Wymiary: wz. 34 i wz. 34-I
długość - 3 620 mm, szerokość - 1 910 mm, wysokość
2 220 mm, prześwit 250 mm; wz. 34-II długość 3 750
mm, szerokość 1 950 mm, wysokość 2 230 mm,
prześwit 230 mm.
Pokonywanie przeszkód:
wzniesienia do 18°, brody do głębokości 30
cm.